Urk ingesneeuwd in 1947

In februari 1947 raakte Urk ingesneeuwd. Een maand lang had het voormalige eiland last van de winterse omstandigheden. Pas in de loop van maart waren er weer voldoende kolen, aardappelen en drinkwater. Urk was enkele dagen voorpaginanieuws van de grote landelijke dagbladen.

‘Amphibietanks met voedsel naar Urk?’ kopte Trouw op woensdag 12 februari. Burgemeester Keijzer luidde in een interview op de voorpagina de noodklok. Op Urk zijn geen aardappelen en steenkool meer. De winkels zijn leeg, de scholen gesloten. Keijzer had contact opgenomen met het ministerie van Oorlog, dat hem voorstelde vliegtuigen te sturen. Dat leek de burgemeester een zinloze onderneming. Op Urk konden slechts kleine vliegtuigen landen, met te kleine voorraden voor de 4500 zielen die Urk telde. Tanks zouden hun weg over de sneeuw- en ijsvlakte in de polder moeten banen. ‘Het traject van Emmeloord naar Urk is een ware wildernis; daarvan kan men zich op het vasteland nauwelijks een voorstelling maken.’[1]

Urk was in 1947 al wel ingepolderd. Een weg naar Emmeloord was er echter nog niet. De bevoorrading van Urk vond nog vooral over het water plaats. Dat IJsselmeerwater was nu stijf bevroren. Niet alleen Urk, maar ook bijvoorbeeld Ameland kon niet bereikt worden. Voor de inpoldering waren Urkers gewend grote voorraden aan te houden voor de winter. De bevolking had zich echter aangepast aan de nieuwe omstandigheden. Zowel particulieren als winkels hadden nog nauwelijks voorraden. De kolen raakten op, huizen werden warm gehouden met petroleum. [8]

Al vier dagen pannenkoeken

Tanks kwamen er niet. Een militair vliegtuig waagde zich wel richting Urk, maar kon geen voedselpakketten afwerpen. ‘Het ziet er somber uit voor Urk’, meldde het Parool bezorgd.[2] Burgemeester Keijzer trok op vrijdag weer op de voorpagina van Trouw aan de bel. ‘De menschen halen de laatste etensresten uit hoek en gaten. Het wordt werkelijk hoog tijd dat er levensmiddelen naar Urk komen.’[3]

Inmiddels verzamelden vrachtwagens met kolen, aardappelen en andere levensmiddelen zich in Kampen om de tocht naar Urk over de dijk te wagen. Een ploeg van zestig dijkwerkers probeerde met man en macht de dijk berijdbaar te maken. ‘Ik heb al vier dagen pannenkoeken gegeten en ik zou onderhand wel eens een aardappel willen zien’, klaagde een Urker in de Volkskrant.[4]

Intocht op Urk

Op zaterdagmorgen zette de vrachtwagencolonne zich in beweging: ‘Jannes van Slooten, de kranige Urker vrachtrijder als gids vooraan.’ Veertig vrachtwagens glibberden over de dijk naar Urk. Uren kropen ze voort, vaak moesten ze stoppen om afgegleden wagens te lossen en met touwen uit de sneeuw te trekken.

‘Links van de dijk strekte zich een oceaan van ijs uit op het IJsselmeer, rechts lag de onafzienbare woeste vlakte van de polder Urkerland. Grote wolken sneeuw werden door de storm over de weg gejaagd en ofschoon de zon haar uiterste best deed, moest zij het onderspit delven tegen de gure Noordooster: de mannen zaten te verkleumen achter de hoge kragen van hun besneeuwde blauwe uniformen’, schreef het Vrije Volk bloemrijk.

Op zaterdagmiddag gleden de eerste vrachtwagens om kwart voor twee Urk binnen. Ze maakten een ererondje door het dorp, waar de geestdrift van de bevolking toch wat tegenviel. Volgens een paar oude vissers waren de toestanden lang niet zo verschrikkelijk als ’s burgemeesters wanhoopskreten de rest van het land deden vermoeden. Niettemin werden de vrachtrijders in hotel ‘Het Wapen van Urk’ onthaald met erwtensoep en spek en een goed glas jenever. Daarna konden de vrachtwagens uitgeladen worden. ‘Zonder de hulp der Urkers die het werk alleen tegen betaling wilden verrichten.’ Twintig ton kolen, suiker, roomboter, kaas, jam, tabak, gedroogde groenten, erwten, bonen en een paar postzakken behoorden tot de schatten die de vrachtrijders naar het geïsoleerde Urk wisten te brengen.[5]

Snert en bonen gaan op den duur vervelen

De eerste nood was gelenigd. De weken er na bleef het lastig Urk te bereiken. Enkele zieken werden per vliegtuig van Urk gehaald.[6] Een vrachtwagen met brandstof voor de Urker bakkers kantelde op de dijk bij een nieuwe poging Urk van voorraden te voorzien. Een speciale reddingsbrigade wist de briketten toch op Urk te krijgen, zodat er weer brood gebakken kon worden.

Begin maart was het weer mis en kon geen enkele vrachtwagen Urk meer bereiken. Een wandelaar deed er vanaf Kampen achttien uur over om Urk te bereiken. Urk zat het allemaal uit. Eten was er inmiddels genoeg, hoewel de Urkers niet wilden ontkennen dat snert en bonen op den duur ook gaan vervelen.

Een maand na de eerste noodkreten van burgemeester Keijzer begon Urk voorzichtig het juk van Koning Winter af te schudden. Op 13 maart voer een motorvrachtschip met aardappelen en brandstof de Urker haven binnen. De Urkers kregen van de regering een extra rantsoen vet en vlees. Langzaam werd alles weer normaal. [7]

Een weg naar Emmeloord

Inmiddels waren de Urkers aan het lobbyen geslagen voor een wegverbinding met Emmeloord. Weer was het de voorpagina van Trouw waar ruimschoots aandacht was voor de wensen van de Urkers. De rijen op Urk hadden zich gesloten en maar liefst 32 verenigingen hadden zich onder de vlag van ‘Urk Vooruit’ achter de burgemeester geschaard.

“Wij Urkers doen dan ook een beroep alle Nederlanders die hierin maar iets te zeggen hebben mede te werken om aan den ongewenschten toestand een eind te maken. […] In geen geval kan hiermede lang geacht worden, daar een noodtoestand zooals thans heerscht den volgende winter niet meer mag voorkomen. Door de regeering is ons in 1925 beloofd dat er aan de afsluiting en droogmaking geen smet zou kleven. We wachten met ongeduld op het inlossen van die belofte. Urk eindelijk verbonden het overige deel van het Rijk, dat is toch wel het minste wat we kunnen verlangen.’

Een jaar later, in 1948, werd de weg van Emmeloord naar Urk feestelijk geopend. Urk was nu pas echt eiland af.

Lees ook: Stond er op Urk een klooster in de Middeleeuwen?

Lees meer verhalen over de geschiedenis van Urk