Vierkleurenmodel voor formuleren

1. Waarom een vierkleurenmodel?

Het formuleren van een goed antwoord is een kunst op zich. Leerlingen missen vaak veel punten omdat ze niet opschrijven wat ze bedoelen. Dat is jammer. Om ze te helpen, bedacht ik het vierkleurenmodel. Het vierkleurenmodel bestaat uit vier stappen die helpen om een goed antwoord op een (bron-)vraag bij geschiedenis te formuleren.

2. Waarom heet het vierkleurenmodel?

De methodiek heet vierkleurmodel omdat de verschillende onderdelen van het antwoord een eigen kleur hebben. Hiermee kan eventueel met een vierkleurenpen geoefend worden. De kleuren corresponderen ook met de gewoonlijk beschikbare kleuren bordstiften voor het whiteboard.

3. Waar wordt het vierkleurenmodel toegepast?

Ik gebruik het vierkleurenmodel in de onderbouw bij HAVO/VWO-klassen. Grofweg hanteer ik de volgende opbouw:

Klas 1: Stap 1 en 3
Klas 2: Stap 1,2,3
Klas 3: Het hele model, waarbij leerlingen zelf beginnen te snappen dat stap 4 in stap 1 geïntegreerd kan worden. Leren kunnen (elkaars) antwoorden checken met de Checklist correcte beantwoording vraag met bron

4. Is dit niet een heel technische en langdradige benadering van antwoorden geven?

Er zijn zeker leerlingen die ook zonder dit model uitstekende antwoorden kunnen geven, soms zelfs in heel weinig woorden. Dit model helpt leerlingen die meer moeite hebben met formuleren om punten te scoren. Uiteindelijk is het model niet veel anders dan het formuleren van een fatsoenlijke alinea met een inleiding, samenhangende kern en slot.

5. Wat zijn de vier stappen van het vierkleurenmodel?

Herhaal de vraag in je antwoord
Voeg een gedeelte uit de bron toe
Voeg historische kennis toe
Sluit af met een conclusie

6. Waarom bestaat het vierkleurenmodel uit deze vier stappen?

1. Herhaal de vraag in je antwoord

Door je vraag in het antwoord te herhalen, geef je je antwoord meteen de juiste richting. Het komt voor dat er een mooi antwoord staat, maar het is geen antwoord op de vraag. Doe het bijvoorbeeld zo:

Vraag: Waarom viel Duitsland in 1941 de Sovjetunie aan

Antwoord: Duitsland viel de Sovjetunie aan, omdat…

2. Voeg een gedeelte uit de bron toe

Voor een bronvraag krijg je vaak twee punten. Een punt voor het goede antwoord, het andere punt voor de verwijzing naar de bron. Krijg je 1 punt voor een bronvraag, dan krijg je die alleen na een verwijzing naar de bron. Overdrijf gerust door altijd te schrijven: want ik lees in de bron of want ik zie in de bron. Doe het bijvoorbeeld zo:

Vraag: Is het Nederlandse leger volgens de tekenaar goed voorbereid op de Tweede Wereldoorlog?

Antwoord: Het Nederlandse leger is niet goed voorbereid op de oorlog, want ik zie in de bron dat de Nederlands bewapend zijn met een katapult en een emmer boven op de deur. Dat zijn slechte wapens.

3. Voeg historische kennis toe

Deze stap is bij een ‘gewone’ vraag (zonder bron) het belangrijkst. Bij het formuleren van historische antwoorden zijn drie dingen belangrijk:

1. Laat zien dat je je begrippen beheerst. Gebruik het begrip en geen vage omschrijving.

2. Geschiedenis gaat over chronologie. Kijk of in je antwoord een jaartal past. Ook een oorzaak-gevolg relatie is chronologisch.

3. Wees specifiek. Vermijd woorden als ‘ze’ en ‘hij’, maar benoem concreet over wie het gaat. Dit voorkomt verwarring.

Doe het bijvoorbeeld niet zo.

Vraag: Waarom viel Duitsland in 1941 de Sovjetunie aan?

Antwoord: Ze wilden meer grondgebied

Maar zo

Vraag: Waarom viel Duitsland in 1941 de Sovjetunie aan?

Antwoord: Duitsland (i.p.v. ze) viel in 1941 de Sovjetunie aan omdat Hitler meer Lebensraum (begrip) wilde. Ook wilde Hitler nu eerst de Sovjetunie uitschakelen nadat een invasie in Engeland niet mogelijk bleek (concrete chronologie).

4. Sluit af met een conclusie

Deze stap is niet altijd noodzakelijk. Wie goed het model toepast, geeft in de eerste zin vaak de conclusie. Stap 4 is eigenlijk een controlestap. Lees je antwoord nog eens door en vraag jezelf af: en dus? Kun je op die vraag nog antwoord geven in 1 zin, voeg dit dan toe aan je antwoord.